Book Summary and Review IV: The End of Sex and the Future of Human Reproduction

 Introduction

The book¹ we will review in this paper is about the future developments in biotechnology, developments that have the potential to change fundamentally human reproduction. According to Henry T. Greely, simultaneous developments in stem-cell technology, gene sequencing/interpretation, and in vitro fertilization (I.V.F.) will usher what he calls Easy PGD. PGD (pre-implementation genetic diagnosis) is the genetic profiling of embryos before implementation. It is currently used during I.V.F. to detect possible genetic diseases. I.V.F. is the artificial fertilization of an egg with a sperm in vitro (in glass), and the implantation of the resulting embryo into the uterus of the biological mother or a surrogate. PGD requires I.V.F. Currently, PGD is not easy to implement because I.V.F. is an arduous process for women. Invasive procedures are used to retrieve the eggs, and women patients are required to undergo hormonal therapy to stimulate their ovulatory processes. On the other hand, despite enormous progress in genetic technology, gene sequencing is relatively expensive, and interpretation of the genes (what kind of phenotype a certain genotype will produce) is not very effective. Greely believes that we will see enormous progress in the near future in stem cell and gene sequencing/interpretation technology, and these developments will render PGD cheap and easy to implement. They will transform PGD into Easy PGD. With Easy PGD, parents will be able to choose from a catalog of embryos their desired children. Greely, based on the statistics of planned pregnancies, unwanted pregnancies, present DNA screening ratios, etc., says that ten years after the availability of Easy PGD “somewhere between 60 and 70 percent of pregnancies in the U.S. will have been started using it.”² And he adds that, “if the technology continues to be, and to seem, effective, that percentage should increase over time,” and “[…] in the long run, I could imagine 90 percent of U.S. pregnancies being the result of Easy PGD.”³

Easy PGD

Greely, to better explain the implications of these new technologies, describes DNA, genes, chromosomes, the mechanisms of inheritance, and the human reproductive system. We assume that the reader knows about these to read this review. Here, we only summarize Greely’s conclusions from his discussion of the human reproductive system. Greely thinks that the natural reproductive system is very complicated, prone to infertility, and susceptible to producing myriad forms of diseases. Many people are infertile because the human reproductive system is prone to a myriad of malfunctions like weak sperms, plugged fallopian tubes, the inability of embryos to hatch to the uterus, etc. The natural reproductive system produces various genetic diseases: heritable Mendelian genetic diseases, the errors in multiplying or transferring of genes during meioses (missing chromosomes, duplication or removal of some genes, etc.) These genetic diseases and errors often create debilitating syndromes. Greely sees the human reproductive system in its natural condition as an ineffective mechanism prone to errors.⁴ He thinks that we should improve it with artificial methods, and Easy PGD might be the final solution to the problems of the human natural reproductive system. It will not only solve infertility and genetic diseases, but it will also give humanity to control its own evolution by steering it to a desired pathway.⁵ 

How Easy PGD will function? Gametes (sperm and eggs) will be produced by stem cell technology from the cells that could be easily obtained, like skin cells. Using I.V.F., these gametes will be artificially fertilized to obtain a certain number of embryos. Embryos’ genes will be sequenced to determine their phenotypes. The embryos that have the desired phenotypes will be chosen to be implemented into the uterus of the genetic mother or a surrogate. For Easy PGD to become a reality, bioscientists should develop further the current technologies in three areas: stem cell technology, genetic sequencing, and interpretation of genes.

The key development should happen in stem cell technology. Embryonic stem cells, also known as pluripotent stem cells (PSC), can become any other type of human cell. That means they can be used to produce gametes (eggs or sperm). It is now possible to preserve PSCs artificially and induce them to turn into a desired type of human cell. However, obtaining PSCs from an adult human is tricky. There are various ways, and one is to use a technique from cloning. Extract a nucleus⁶ from the patient, insert it into an egg cell, and turn it into an embryo. The cells of this embryo will function as PSCs; they can be induced to turn into any type of human cell, including sperm or egg. These sperm and eggs could be used, in turn, to make a new embryo by I.V.F. However, this method still requires an egg to be retrieved from an adult human. As we said above, this is an invasive procedure and difficult for the patient. A much easier way to obtain gametes from an adult would be to use induced pluripotent stem cells (iPSCs). IPSCs are types of pluripotent stem cells that can be generated from somatic cells. That means PSCs could be obtained even from the skin cells of a person. That would preclude the necessity of obtaining an egg from a person to produce gametes. A skin cell donation, which could be done quite easily, would be enough. Skin cells would be turned into PSCs; PSCs would be induced to turn into sperm or eggs, and these gametes would be artificially fertilized by I.V.F. to create several embryos. At this stage, another crucial technique in Easy PGD will come into play. The genomes of these embryos will be sequenced to determine what kind of phenotypes they will produce. The parents will be provided with a catalog of embryos with their possible traits, and they will choose their children from this catalog. 

Capitalism: The Boogeyman of Leftism

Capitalism: The Boogeyman of Leftism

Karaçam

Introduction

This paper is about a myth, a boogeyman that has been concocted by leftists¹ around the concept of “capitalism”.² This myth veils the real reason (modern technology) for the problems that we face today (the destruction of Nature; the misery of modern life; the great dangers looming over us such as artificial intelligence, biotechnology, nuclear weapons, etc.). This boogeyman, by masking the real reason that creates (or at least aggravates) these problems, prevents us from seeing the real culprit and from contemplating an adequate solution to our modern predicaments. We will try to show that “capitalism” is only a result or another consequence of technological development. Focusing on “capitalism” and portraying it as the main culprit obfuscate the deeper inherent problems our technological society has –and will continue to have– regardless of its economic system.

During our discussion, we will compare “capitalism” and “socialism.”³ We should emphasize that, while doing this, we don’t say that one is better than the other. To our value system, both of these economic systems are bad. They appeared as alternative economic systems for the incipient industrial societies from the 17^th and 18^th centuries. Since we regard wild Nature as the most valuable thing and the techno-industrial society is the greatest danger wild Nature faces, it should be obvious that we see both “capitalism” and “socialism” as abhorrent. We only analyze these two systems to show whether focusing on attacking “capitalism” to protect wild Nature is a good strategy or not, whether the root cause of the problem is “capitalism” or not, and whether we really have a choice between “capitalism” and an alternative economic system given the continued existence of the technological system.

According to leftists, “capitalism” is responsible for all the evil things in the world: all the injustices, poverty, wars, destruction of the environment, the unhappiness of people, COVID-19, etc, etc. However, leftists hardly ever clearly define what “capitalism” is. We can only somewhat discern what they mean by it by all the “vile” things they attribute to it: They most frequently complain about the profit motive. Because the corporations operate in a “free market” with the sole purpose of making profits, they don’t care about the welfare, health, or happiness of the people; they don’t care about the inequalities, injustices, exploitation, and destruction of the environment that their profit-oriented activities inevitably bring. For this reason, according to leftists, capitalism cannot solve the problems that humanity faces. They also complain about the hierarchical nature of capitalism. Leftists claim that in “capitalism”, one class of people who owns the capital (productive forces) accumulates virtually all the material wealth the society produces, and exploits people who don’t have capital. They say that people at the top concentrate in their hands more and more portion of the social wealth, and leave the rest of the population in misery. According to leftists, because class divisions are inherent in “capitalism” and because it fosters competition and exploitation in all the domains imaginable, it also creates other hierarchical divisions such as the division between sexes (patriarchy), between races (racism), between the developed and underdeveloped nations (imperialism), etc. Therefore, leftists suggest, we should destroy “capitalism” and create an alternative economic system in which the sole purpose would not be to make profits but to satisfy the “real” needs of the people according to a global rational plan. With such an economic system at hand, we would eliminate class, sex, and national divisions; wars would be a thing of the past; and we would satisfy the basic needs of all people while ending the destruction of the environment.

Leftists create a boogeyman with their narrative about “capitalism.” This boogeyman is useful to them for several things. By focusing on this boogeyman, they can divert attention from the real and underlying cause (technological development) of some of the problems that they complain about. Leftists should divert attention from the technology problem and focus the blame on something else because technological development has a central role in leftist ideology: Technological development would eliminate poverty from the face of the world, free people from material hardships, and would create the conditions of a perfect, harmonious, and collective human society. The masses would be enlightened by the technologies of communication and transportation. Modern technology would harmonize all cultures, and humanity would live ever happily in universal brotherhood. Modern technology has all these potentials, but “capitalism” prevents humanity from using these potentials of technology. According to leftists, under the conditions of “capitalism,” technology is being used for the sole purpose of profits without any concern for the welfare of people and society and all the damages that are being inflicted on the environment. For this reason, according to leftists, humanity cannot benefit from the “progressive” and “egalitarian” potentials of modern technology. Modern technology is good or neutral in itself, they say; it only creates bad results because it is in evil hands.

Leftists cannot give up technology due to their psychological condition as well.⁴ Leftists, because of their psychological condition (feelings of inferiority and oversocialization are the two main psychological tendencies of leftists), want collective power. Modern technology is the best instrument to attain collective power. Without modern technology, you cannot create crowded mass organizations and lead those masses through modern indoctrination and manipulation technologies. Modern technology gives enormous means to achieve power over people. On the other hand, technology is essential for building a socialist brave new world. Building a socialist utopia would require enormous amounts of brainwashing, propaganda, discipline, and physical suppression of those people that do not consent to this type of society. Collective conditioning and physical coercion of the masses can only be done effectively by using modern technological means. Besides, the great majority of people revere modern technology. Since leftists try to establish a mass movement, they perhaps cannot reject modern technology from a strategic point of view as well. They don’t want to alienate the masses of people from their ideology.

The psychology of leftists makes it extremely hard for them to reject modern technology because modern technology and the associated ideas of progress (the welfare of humanity, creating better conditions for humans by the enlightened values of equality, security, peace, education, etc.) is the nec plus ultra of the current social system. Due to their oversocialization and inferiority complex, they cannot bear to be seen as reactionary barbarians who reject those values. They need to feel embraced by the social collective; they need social approval to balance the negative emotions created by their oversocialization and inferiority complex.  

The story about “capitalism” presents a very effective tool to express social problems in the framework of personalized hatred, and this has some utility in several respects. It makes it possible to attribute all the blame to wealthy people, owners of capital, the upper classes, the “one percent,” etc. “The downtrodden,” “the oppressed,” and “the lower classes” are forced to live an awful life solely because of these "bad" people. They are poor, unhappy, unsatisfied, and unsuccessful because of the people who oppress them. The environment is being destroyed, there is still hunger in the world, wars are still going on, and some countries are underdeveloped because the “elites” only care about themselves and their profits. So “ordinary” people are “good,” and they are “victims” of some “bad” people. Thereby, the narrative around "capitalism" becomes a convenient tool to vent frustrations, usually generated by some impersonal structural reasons, to some “villains.” That soothes the inferiority complex that is so prevalent in modern conditions, both in leftists themselves and in public in general. Besides, it is much easier for most people to “understand” the issues when they are portrayed in a framework where “bad” people are culprits and good people are “victims” than in a more complex framework where people are cogs in a giant social system that works mechanistically.

Most importantly, the boogeyman about capitalism deflects attention from the real and most vital aspects of the system, from its real functioning and essence. It focuses attention on its secondary characteristics that don’t necessarily define its nature. Therefore, it acts as a defense mechanism for the techno-industrial system. It creates the illusion that there really is a critique of the existing social system, that this critique really portrays the system’s functioning and proposes a real alternative to it. On the other hand, the critique of capitalism points out some defects in the system’s functioning, defects (excessive inequality in wealth, excessive poverty that squanders some people’s potential, etc.) that, if the system finds some solutions to them, it will function more effectively. By doing this, it helps the system to correct itself. These are the reasons why we ever more frequently see the critique of capitalism on the system’s propaganda apparatus.

Leftism describes “capitalism” as a social system that has been intentionally designed and created by a certain social class (bourgeoisie, capital-owning or ruling class, economic elites, etc.). And it claims that this social class is now consciously perpetuating “capitalism” to the detriment of the other classes in society. Therefore, it must be possible for the exploited classes to destroy “capitalism” and build another social system in its place just like the present ruling classes have done with “capitalism.” Socialist leftists assume that it is possible to control consciously the development of a society; a social class, a certain segment of the society (the proletariat, the working class, etc.), or any indefinite collective “we” can create a desired social system based on a desired goal. This cannot be done, however, because human societies are complex systems. Complex systems are composed of many components that interact with each other. It is impossible to know the exact relations among these components and the consequences that would result from interfering with them. For this reason, we cannot design on paper a plan of an ideal society and successfully implement this plan in real life. Consciously controlling the development of a society is impossible. On the other hand and related to this, it wasn’t the bourgeoisie, ruling classes, or any other “vile” people who created “capitalism”. Because nobody can create consciously a certain type of social system. Societies evolve following mechanical, unconscious, and uncontrollable processes. The phenomena that are regarded as the main features of “capitalism” have evolved spontaneously without conscious design during the development of human societies. They are the results of the changes that occurred in the infrastructural components of human societies which in turn caused changes in structural and superstructural components.

Antroposen’in Ultrasosyal Kökenleri

Antroposen’in Ultrasosyal Kökenleri

The Ultrasocial origin of the Anthropocene (Ecological Economics 95 (2013) 137-147) isimli makalenin Karaçam tarafından yapılmış Türkçe çevirisidir. Sunuş yazısı, aynı makale için Naturaleza Indomita tarafından yazılan sunuşun Karaçam tarafından yapılmış Türkçe çevirisidir. Sunuş yazısının orijinali takip eden linktedir : https://www.naturalezaindomita.com/textos/teora-del-desarrollo-social/los-or%C3%ADgenes-ultrasociales-del-antropoceno

Sunuş

Takip eden metni aşağıdaki iki sebepten yayınlamaya karar verdik.

· İnsanlardan oluşan toplumsal sistemlerin nasıl işlediğini, evrimleştiğini ve geliştiğini anlamak için oldukça önemli olan bir konuyu işlemektedir: Grup seçilimi yolu ile Darvinci evrim. Yakın bir zamana kadar Darvinci evrim yalnızca bireysel düzeyde (ya dar anlamda bireysel seçilim ya da akraba seçilimi) işleyen doğal seçilimin yönlendirdiği bir süreç olarak anlaşılmıştır. Yalnızca doğal seçilim yolu ile evrim fenomenini tam anlamayan kafası karışık biyologlar ya da kolektif politik teorilerin ideolojik etkisi altında olan diğer bazı biyologlar, oldukça gerçek dışı ve basit bir şekilde, grup seçiliminin bazı biçimlerini savunmuşlardır. Fakat günümüzde evrimin hem bireysel hem de grup (çok-düzeyli seçilim) bazında işlediğine yönelik bir anlayış güç kazanmaktadır. Birçok durumda bu görüşü savunanlar güçlü bir takım ideolojik ön yargıların etkisi altında gözükseler de, çok-düzeyli seçilim, temel bir biyolojik teori olarak, güçlü bir bilimsel temele sahiptir. Üstelik, yalnızca biyoloji ile sınırlı kalmadan her tür dinamik sisteme uyarlanabilme potansiyeline sahiptir. Yayınladığımız takip eden makale çok-düzeyli seçilim kavramına dayanarak mevcut toplumsal sistemin kökenini ve gelişimini açıklamaktadır. Fakat maalesef, birazdan göreceğimiz gibi, bunu yaparken oldukça güçlü kolektivist eğilimlere savrulmaktadır.

Çok-düzeyli seçilim kavramına göre toplumsal sistemler de evrimsel birimlerdir. Bunun anlamı, bu sistemlerin evrimi incelenirken, toplumlar ya da sosyal gruplar arasındaki ilişkilerle bu toplulukları oluşturan bireyler arasındaki ilişkilere ayrı ayrı bakılması gerektiğidir. Meselelere bu bakış açısından bakıldığında perspektif yeterince değişmekte, daha önce fark edilmemiş süreçler ve dinamikler keşfedilmekte ve daha önce bilinen süreçler, dinamikler ve özellikler, yeni açıklamaların mümkün olduğu ve bu fenomenlerle ile ilgili anlayışı derinleştiren bir şekilde yorumlanabilmektedir.

· Bu söylenenlerle bağlantılı olarak yazarlar, “süper-organizma” ve “ultrasosyal” kavramlarını kullanmaktadırlar. Bu kelimeleri kullanıp kullanmamaktan bağımsız olarak, bu kelimelerin ifade ettiği iki önemli kavram insanlardan oluşan büyük ölçekli ve kompleks (medeniyetler) sistemlerin doğuşu ve işleyişini anlamak için oldukça önemlidir. Özet olarak bu kavramlar, temelde üyelerinin (onları oluşturan bireyler ya da alt gruplar) doğal sosyal eğilimlerinden doğmalarına rağmen, doğal seçilimin etkisi ile bu bireysel ya da alt grupla alakalı eğilimlerin çok ötesinde kendi kendilerini devam ettirme, geliştirme, genişletme ve dayatma eğilimi kazanan toplumsal sistemlere atıf yapmaktadır. Bu toplumsal sistemler, üyelerinin pro-sosyal eğilimleri sayesinde diğer toplumsal sistemlere karşı rekabetçi bir avantaj kazanmaktadırlar.ⁱ

Metinden çıkarılabilecek bu iki fikir, toplumsal sistemlerin işleyişi ve geniş ölçekte evrimleşmesinin daha iyi anlaşılması açısından faydalıdır. Fakat daha öncesinde söylediğimiz gibi yazarlar ciddi bir ideolojik ön yargıya sahiptir ve bu durum bu iki kavramdan çıkarılabilecek ve çıkarılması gereken sonuçları çıkarmalarını engellemektedir. Aynı zamanda bu ön yargı bazı ciddi yanlışlar yapmalarına ve doğru olmayan bazı varsayımlarda bulunmalarına sebep olmaktadır. Yazarların bu metinde yaptığı başka bazı yanlışlar tartışmayı epey uzatacaktır. Burada bu yanlışların en büyüklerine değiniyoruz.

· Verdikleri referanslar ve kullandıkları kelimelere bakıldığında yazarların küçülme ekolüne ya da “ekolojik ekonomi”ye yakın oldukları söylenebilir. Bu akımlar hemen hemen her zaman politik olarak sola yakındır ve her şeyden önce fikirlerinin ve ekonomik ve tarihsel analizlerinin çoğunda güçlü bir şekilde Marksizmden etkilenmiştir. Yazarların kullandıkları terim ve ifadelerin bazıları (“artık-değer”den “kapitalizm”e – bu ifadeyi belirli bir ekonomik sistemi ifade etmek için değil genel olarak modern endüstriyel sistemi ifade etmek için kullanırlar – ve oradan “ekonomik toplum,” “ekonomik adam” ve sömürücülere kadar) doğrudan Marksizmden alınmıştır. Aşağıda daha ayrıntılı bir şekilde ele alacağımız ilkel insanları idealize etmeleri de Marksizmden alınmıştır. “İlkel komünizm” teorisinin modernize edilmiş bir versiyonundan başkası değildir.

Kabul ettikleri insan doğası nosyonları da sosyalist soldan alınmıştır. İnsanların dayanışmaya yönelik doğal bir eğilimleri olduğunu ve bu eğilimin yabancılarla dayanışmayı da kapsadığını söylemekteler. Söylediklerinden anlaşılan, dayanışmaya yönelik bu eğilimin kiminle ne için dayanışıldığından bağımsız ve genel olduğudur. Yani insanlar, doğaları gereği ayrım yapmadan altruist ya da pro-sosyaldir.ⁱⁱ Fakat bu doğru değildir. İnsanların, doğal olarak ve kendiliğinden, herkesle aynı şekilde dayanışmak, özdeşlik kurmak, empati yapmak ve paylaşmak gibi bir eğilimi yoktur. Tanımadığımız insanlarla doğal bir şekilde dayanışma eğilimimiz akrabalarımız, arkadaşlarımız ve hatta komşularımız ve öznel bir şekilde kendimize yakın hissettiğimiz kişilerle dayanışma eğilimimizden çok daha düşüktür. Tabii ki yazarlar, parazitliğe yönelik oldukça sık görülen doğal insan eğilimi hakkında hiçbir şey söylememektedirler: İstismar etmek, başkalarının zararı pahasına onlardan fayda sağlamaya çalışmak, davranışlarının başkaları üzerindeki etkisini önemsememek, rekabet etmek ve dövüşmek, bazı insan gruplarını düşman olarak belleyip onlardan nefret etmek ve onlara zarar vermek. Ayrıca, altruist olmayan bu davranış türlerinin yabancılara yönelik daha yoğun bir şekilde sergilendiğini de söylememektedirler. Yazarlar insan doğasının altruist ve kolektivist yönlerini vurgularken meseleyi dengeli bir şekilde değerlendirmemektedirler. Aynı şekilde, onlara göre evrensel ve oldukça güçlü olan dayanışma eğilimine uymayan özelliklerden bahsetmemekteler.ⁱⁱⁱ Yazarların Marksizmden devraldıkları bir başka özellik ekonomizmdir. Yani, toplumsal dinamiklerle ilgili her şeyi ekonomik süreçlere ya da ekonomik alt-sistemlere indirgeme eğilimindedirler. Marksistlerin çoğunda olduğu gibi, yazarlar için de her şey “ekonomi” gibidir. Örneğin, modern endüstriyel topluma “kapitalizm” ya da kapitalist sistem adını verdiklerinde bütün bir sosyokültürel sistemin tamamını, onun yalnızca bazı ekonomik boyutlarına ya da ekonomik alt-sistemlerine indirgemektedirler. Ya da bu alt-sistemlere çok fazla önem atfederken sosyokültürel sistemin teknolojik, demografik ya da eko-sistemle ilgili yanlarını yeteri kadar vurgulamamaktadırlar.

Dahası, yazarlar, “iyi” birer Marksist olarak, modern toplumun bir pazar toplumu/ekonomisi olduğuna, yani serbest pazara sahip bir kapitalizm olduğuna inanmaktadırlar. Bundan anlaşılan şey herhangi bir dış müdahale (yani devlet müdahalesi) olmadan talep ve arz süreçleri ile kendi kendini idare eden bir ekonomi ise gerçekte serbest pazar toplumunun ya da kapitalizmin var olmadığını dikkate almak gerekir. Çünkü (yasalar, düzenlemeler, vergiler, sübvansiyonlar ya da başka müdahaleler yolu ile) ekonomiye yönelik her zaman için az ya da çok bir müdahale söz konusudur. Hiçbir modern toplum gerçek anlamda kapitalist değildir, topyekun bir pazar toplumu değildir.

Yazarların yaptığı ve Marksizmden kaynaklanan (daha açık olmak gerekirse sınıf savaşı teorisinden kaynaklanan) bir diğer yanlış tarımla birlikte yalnızca “ortalama bireyin” şartlarının kötüleştiği “üst sınıfların” (yani toplumsal sistemi yöneten elitlerin) ise şartlarının iyileştiğidir. Burada yazarlar “yaşam kalitesi” (yaşanılan çevrenin ve yaşam koşullarının insan doğasının otonom ifadesine ne kadar uygun olup olmadığı) ile “yaşam standardı” (alım gücü, hizmet ve ürünlere erişim, sosyoekonomik düzey, okuryazarlık oranı vb.) kavramlarını birbirine karıştırmaktadırlar. Gerçekte bu iki kavramın birbiri ile alakası yoktur, hatta birbirlerinin karşıtı oldukları dahi söylenebilir. “Üst sınıfların” yaşam standardı ortalama olarak “alt sınıflardan” daha yüksektir ve tarih boyunca “alt sınıflara” göre daha fazla artmıştır. Fakat bu iki grubun “yaşam kaliteleri” artmamıştır, hatta yaşam koşullarının doğamızın adapte olduğu şartlardan uzaklaşması ile daha da düşmüştür. Sorulması gereken soru şudur: Medeniyet tarihinin temel toplumsal problemi nedir? Genel olarak “zenginlerin” daha zengin olması (ve bazılarına göre fakirlerin daha da fakirleşmesi) mi yoksa “yaşam kalitesinin” gerçekte herkes için düşmesi mi?

· Yazarların avcı-toplayıcıları idealize etmelerine gelirsek, oldukça açık bir onaylama ile kompleks avcı-toplayıcı toplumlar da dahil olmak üzere avcı-toplayıcı toplumların agresif bir şekilde eşitlikçi olduklarını söylemekteler. Yazarlara göre bu toplumlar artık-üretim yapmazlar, genişlemezler vb. çünkü bu özellikler tarımla birlikte ortaya çıkmıştır. Fakat tarım ve medeniyet hiç yoktan ortaya çıkmamışlardır. Tarımdan önce avcı-toplayıcı toplumlar genişlemişler ve bulundukları çevrenin taşıma kapasitesine ulaşmışlardır. Ve en azından bazıları (özellikle yerleşik ya da kompleks olanlar) tarım toplumlarının ultrasosyallik ile elde edecekleri birçok özelliğe sahip olmuşlardır: Yerleşik olmak, nüfusun artması, artık-üretim, gelişmiş toplumsal hiyerarşiler, genişleme vb. Aksi taktirde tarım toplumları hiçbir zaman ortaya çıkmazdı. Yazarların, kendilerinin de referans olarak aldıkları avcı-toplayıcıları idealize eden antropologlara yöneltilen eleştirilere cevabı, bu eleştirileri yapanların “ilerleme anlatısının” sunduğundan farklı değerleri ya da yaşam biçimlerini hayal edemedikleridir. Bu bahanenin oldukça gülünç, ucuz ve hatta acınası olduğunu söylememiz gerekir. Bazı revizyonist antropologların ilkel toplumlar ile ilgili kötü bir imaj oluşturmaya çalıştıkları (en azından modern toplumun değerleri ile görülüp yorumlandıklarında) doğrudur. Ve muhtemelen bunu ideolojik sebeplerle yapmaktadırlar. Fakat ilkel toplumların (solcu ya da politik doğrucu perspektiften) idealize edilmesini kabul etmeyenlerin ve bu toplumları eleştirenlerin hepsinin, ilkel yaşamı tamamıyla asosyal/antisosyal ve kötü olarak gören ilerleme, otoriterlik, “kapitalizm,” modern toplum ve medeniyet yanlıları ve “ilerleme anlatısı” ile beyni yıkanmış “Hobbescular” olmadıkları açıktır.

Ayrıca yazarlar “avcı-toplayıcıların hiçbir özel ekonomik uğraşa sahip olmadıklarını” düşünmektedirler. Çünkü, yazarlara göre, artık-değer biriktirmemektedirler. Buna kanıt olarak öne sürülen, gerçek olduğu oldukça şüpheli (yukarıya bakınız) olan tarım toplumlarının aksine avcı-toplayıcıların hiçbir zaman artık-değer biriktirmediği iddiasını kabul etsek dahi, bunun “belirli ekonomik amaçlara sahip olmamak” ile bir alakası yoktur. Bu iki fenomen birbirinden farklı şeylerdir. Besin ve diğer maddi ihtiyaçları elde etmek (avcı-toplayıcılar da dahil olmak üzere her toplumda) yeterince somut ve açık (“belirli”) bir ekonomik faaliyet ya da amaçtır. Her toplumda olduğu gibi avcı-toplayıcılarda da ekonomi insan faaliyetinin temel bir unsuruydu ve büyük oranda kültürün diğer yönlerini belirliyordu. Çünkü gıda ve diğer gerekli kaynakları elde etmek ekonomidir. Burada gördüğümüz şey Marksistler için ekonominin yalnızca “kapitalizm” ya da (artık-değer biriktirmek gibi) sevmedikleri şeyler olmasıdır. Marksizm için artı-değer biriktirmek her şeyin açıklamasıdır, kötülüğün kökenidir. Ve Marksistlere göre bu tarım ile başlamıştır. Fakat yanılıyorlar. Yazarların bu konuda söyledikleri tek doğru (ki o da tam olarak doğru değildir) avcı-toplayıcı toplumlarda ekonominin, yalnızca bir ya da birkaç bitki ve hayvan türünün üretilip, tüketilmesine bağlı olmaması anlamında daha çeşitli olduğudur. Ancak bu da her durum için geçerli değildir. Örneğin avcı-toplayıcılık ile görece olarak çeşitli olan tarımı birleştiren ekonomiler bulunmaktadır (yalnızca tek bir tür bitkinin ya da hayvanın yetiştirilmesine bağlı olmayan ve bunları vahşi hayvan ya da balık avlanması ya da vahşi bitkilerin toplanması ile birleştiren toplumlar).

“İlkel insanlarda görülen eşitlikçilik” ile ilgili teraneye gelirsek, birçok antropolog ve ilkelci bunu mükemmel bir şey gibi göstermektedir, fakat bu konuda bazı nüansları ifade etmek gerekir. Yazarlar “agresif eşitlikçilik” dediklerinde “eşitleyici mekanizmalar”^iv ya da benzerlerini^v kastetmektedirler. Bazı antropologlar bu mekanizmalar sayesinde insanların alçak gönüllülüklerini koruduklarını ve kendilerini başkalarından üstün hissetme ve onlara hükmetme arzularından kurtulduklarını söylemektedirler. Böylece toplumsal hiyerarşilerin ortaya çıkması önlenmekte ve ilkel toplumlar eşitlikçi yapılarını korumaktadırlar.

Fakat bu, (bu durum antropologların iddia ettiği şekli ile gerçekleşse dahi) madalyonun sadece bir yüzüdür. Madalyonun diğer yüzü ise bu “eşitlikçi mekanizmaların” ya da “agresif eşitlikçiliğin,” ön plana çıkan bireyler ya da yalnızca farklı olan ve bazı yetenekleri ya da şahsi psikolojik eğilimleri sebebiyle farklı davranan kişiler üzerinde büyük bir baskı oluşturabileceğidir. Elizabeth Marshall Thomas’ın The Harmless People’da (“The Bushmen in 1989” isimli ön söz, The Second Edition, Vintage Books, Random House, 1989, sayfa 286-287) verdiği örnekteki gibi. Bir grup Buşman, muhtemelen psikolojik bir rahatsızlıktan dolayı farklı (yani toplumsal normlardan farklı) davranan fakat herhangi bir zararı olmayan bir kişiyi sırf bu farklı davranışları hoşlarına gitmediği için öldürmüşlerdir. Thomas’ın örneğinde gördüğümüz kolektif “eşitlikçi” cinayetler gibi aşırı örnekleri bir kenara bıraksak dahi, birini sırf daha iyi avcı, balıkçı, toplayıcı ya da usta diye her seferinde utandırmak, yalnızca bu kişi için değil, grup için de kötü sonuçları olan bir şeydir. Yani, eşitlik ve bu eşitliği sağlayan mekanizmalar bazı kişiler için çok iyi görünen şeyler olabilir, fakat bunları kendi bireyselliklerine, potansiyellerine ve otonomilerine yönelik bir zincir olarak algılayanlar içinse oldukça kötü şeyler olabilir. Dahası, ironik bir şekilde, bu “eşitlikçi mekanizmalar” pratikte sömürü ve istismara ve vasat, hatta aşağı kalitede kişilerin yönetimine ve verimsizliğe sebep olabilir.^vi Aynı şekilde, altruist cezalandırma gibi diğer agresif eşitlikçi mekanizmalara da benzer itirazlar getirilebilir. Örneğin, hangi noktaya kadar toplumsal normlar adaletli, doğru, saygı duyulmaya layıktır ve uyulmaması halinde cezayı gerektirir? Hangi noktada, en azından bazı durumlarda, altruist ceza bir yağcılık örneği ya da utanılısı bir linçten başkası değildir? Hangi noktaya kadar bu normlar rakipleri devre dışı bırakmak ve grup içindeki bazı bireylerin (baskıya maruz kalan sözde kurbanlar) diğerleri (baskı yaptıkları iddia edilenler) üzerinde manipülasyon yapmak için sinsi bir şekilde kullandığı araçlar değildir? Grup içinde dayanışma ve eşitlik de bazı şüpheli noktalara, karanlık yanlara ve kötü sonuçlara sahip olabilir. Eşitlik ve altruizmin bu öbür yüzünden solcular (birçok antropolog ve onların takipçileri de dahil olmak üzere) pek bahsetmez. Özet olarak, “agresif eşitlikçilik” zorunlu olarak o kadar da iyi bir şey değildir ve her zaman için iyi işlemez.

· Yazarlarda görülen bir diğer önemli eksiklik “süperorganizma” ve “ultrasosyallik” konusunda kafalarının karışık olmasıdır. Ve bu durum onları reformist olmaya itmektedir. Tekno-endüstriyel sistemi (“süperorganizma” ya da yazarların söylediği şekilde kapitalizm) ortadan kaldırmamız mı gerekiyor yoksa yalnızca ortaya çıkardığı sonuçları (işsizlik, çevresel etkiler, eşitsizlik vb.) düzeltmeye mi çalışmalıyız? Yazarlar bu konuda net değiller. İki seçenek birbiri ile çelişki içinde olsa da ikisini de savunuyorlar. Bu seçeneklerden bir tanesini gerçekleştirmek diğerini bir kenara atmak demektir çünkü bu seçeneklerin ortaya çıkaracağı sonuçlar birbirinin zıddıdır. Sistemin problemlerini (Marksist terminoloji ile “çelişkilerini”) çözmeye çalışarak onu ortadan kaldıramazsınız. Bunu bilmelerine ve farkında olmalarına rağmen reformist eylemleri savunmaya devam etmektedirler. Kendilerini bu kadar karmaşık bir şekilde ifade etmelerinin sebebi bu seçeneklerden bir tanesini seçmenin muhtemelen çelişkili ideolojilerinin bir bölümünden feragat etmeyi zorunlu kılmasından kaynaklanmaktadır (ya objektif ve rasyonel bilimsel düşünceden vazgeçecekler ya da politik doğrucu Marksizm ve solculuktan).

· Yazarların kafa karışıklığı ile ilgili bir diğer örnek, bazı yerlerde teknolojik gelişmeyi eleştiriyor gibi görünmeleri rağmen, teknoloji ile alakası olmayan fenomenlere odaklanan ve dikkatleri teknolojik gelişmenin kendisinden uzaklaştıran sözde bir teknoloji eleştirisi geliştirmeleridir.

Yazarlar (D. F. Noble adı verilen bir uzmandan şevkle yaptıkları bir alıntı ile) teknolojiyi “toplumsal bir süreç” olarak tanımlamaktadırlar. Teknolojiyi yanlış, karmaşık ve saçma bir şekilde tanımlamak teknolojik gelişme ile ilgili herhangi bir ciddi eleştiriyi boşa çıkarmak için en iyi yöntemdir. “Toplumsal süreçler,” bunlar her ne ise, başka şeylerdir, teknoloji ise başka. Teknoloji bir kültürün (normal şartlarda insanların oluşturduğu kültürlerin) belirli görevleri gerçekleştirmek ve belirli hedeflere ulaşmak için geliştirdiği maddi aletler ve araçlardır (ya da bunların oluşturduğu sistemlerdir). Ne fazlası (ne de bundan azı!) Kavramı başka şeylerle (yöntemler, teknikler, “toplumsal süreçler” vb.) karıştırıp karmaşıklaştırmak; suyu bulandırmak, kafa karışıklığına sebep olmak ve dikkatleri geleneksel olarak “teknoloji” dendiğinde anlaşılan şeylerden ve onunla bağlantılı problemlerden uzaklaştırmaktır.

Noble’e göre suç kapitalist zorunluluk dediği şeydedir çünkü onun yüzünden teknolojinin “özgürleştirici” potansiyeli ortaya çıkmamaktadır. Burada ima edilen şey “kapitalist” olmayan bir rejimde yaşamamız halinde modern teknolojinin mükemmel olacağıdır. Fakat Noble ve yazarlar bunu net bir şekilde değil de dolambaçlı yollardan söyledikleri için, bunu yapmadıkları halde modern teknolojiyi eleştiriyormuş gibi bir görüntü ortaya çıkmaktadır. Teknolojinin içkin olarak özgürleştirici olmadığını (burada sanki teknolojiyi eleştirir gibi ve sanki teknoloji iyi bir şey değil diyormuş gibi gözükürler) ve kapitalist bir sistemde kötü sonuçlara yol açabileceğini söylemekteler. Fakat bu laflarla gerçekte söyledikleri şey modern teknolojinin nötr olduğu ve ortaya çıkardığı etkilerin teknolojiyi kimin uyguladığı ve geliştirdiğine bağlı olduğudur. Böylece üstü kapalı bir şekilde modern teknolojiye dönük eleştiriyi bir “kapitalizm” eleştirisine dönüştürmektedirler.

Üstelik, metinde alıntılanan “uzman,” teknoloji ile onun etkilerini ve ortaya çıkardığı toplumsal sonuçları birbirine karıştırmaktadır. “Sebep olmak” ya da “belirli bir sonuç üretmek” ile bu sonuçları üreten şeyin kendisini birbirine karıştırmakta ve sonuçlar ile bu sonuçları üreten fenomeni aynı şeylermiş gibi göstermektedir. Bu, humanist entelektüellerin sıklıkla yaptıkları sayısız mantık hatalarından bir tanesidir. Soyut bir şekilde “düşünmeye” başladıklarında mantıksal disiplini bir kenara iterler ve biraz durup dikkatle üzerinde düşünülmediğinde sezgisel olarak çekici gözüken fakat gerçekte mantıksal temel ve sağlamlıktan yoksun olan fikir sentezleri üretirler.

· Bütün bu yaptıkları hatalara bakınca yazarların evrimsel süreçleri yorumlarken sık yapılan bir yanlışa düşmeleri hiç de şaşırtıcı değil: Gelişmeyi ve evrimi ilerlemeci bir bakış açısından yorumlamak. (Yani evrimin daha ileri giden, daha iyi şeyler ortaya çıkaran bir süreç olduğunu düşünmek). Yazarlar bazı toplumsal organizasyon biçimlerinin daha “üstün” olduğunu söylemekteler. Fakat yapmaları gereken şey bunların gerçekte ne olduklarını söylemektir: Daha kompleks toplumsal organizasyon biçimleri. Meseleleri objektif bir şekilde tasvir etmeleri gerekirken, tasvirlerine değer yargılarını karıştırmaktalar. “Süperorganizmaya” yönelik sözde eleştirilerine rağmen, kolektivist ilerlemeci yanları kendilerini ele veriyor. (Yazarlar için kolektif olan iyidir ve kolektiflik ne kadar artarsa o kadar iyidir). Bu bağlamda yazarlar şunu söylemekteler.

Sistem mekanik evrimsel süreçlerin bir sonucu olmasından dolayı optimal ya da ilerleyen bir sistem değildir. Sistem “doğal” olabilir fakat bu iyi huylu ya da iyi niyetli olduğu anlamına gelmez.

Belki de burada basitçe evrimin (bu bağlamda “Süperorganizmanın” evriminin) değer yargılarından bağımsız bir değişim süreci olduğunu söylüyorlardır. Yani evrimleşen varlıkların değerinde hiçbir değişim olmuyordur. Ya da “evrim,” “ilerleme” ile aynı şey değildir. Yine de, kullandıkları üslup ve her şeyden önce son cümle eğilimlerinin hangi yönde olduğunu göstermektedir. İlerlemeciler (yani ilerleme fikrini savunanlar) sevmedikleri şeyin (bu örnekte “sistem”) ilerlemeci olmadığını söylerler. Ancak sistem en az onlar kadar, belki de onlardan fazla ilerlemecidir. Gerçekte, tekno-endüstriyel sistemin üstyapısının temel direklerinden bir tanesi tam da ilerlemenin (toplumsal ve teknolojik ilerlemenin genel anlamda iyi bir şey olduğuna ve bir ilerleme olduğuna inanmak) varlığına yönelik inançtır. Eğer bu ilerlemecilik değilse Allah bilir nedir.

· İlerlemeci humanistlerin yaptığı tipik hatalardan bir diğeri, bu yazıda da olduğu gibi, toplumsal ve ekolojik problemleri birbirine karıştırmaktır. Yazarlar için işsizlik ve eşitsizlik, örneğin, eko-sistemlerin yok edilmesi ile aynı seviyededir ve ikisi basit bir şekilde ve doğru orantılı olarak birbirine bağlıdır. Gerçekte, bu varsayılan toplumsal problemlere ekolojik problemlerden daha fazla önem atfetmektedirler ve önerdikleri çözümler her zaman için işe yaramaz olduğu gibi ekolojik bağlamda zararlıdır. Toplumsal ve ekolojik problemler, genelde doğrusal bir orantıya sahip olmadıkları gibi, birbirinin zıddı şeylerdir.

· İnsan tarımın genelleşmesi ile ilgili söyledikleri de bir o kadar talihsizdir. Tarımın tarih boyunca insan toplumlarının çoğunluğu tarafından benimsenmesine rağmen insan toplumlarının tamamı tarıma geçmemiştir. Bir kısmı pratik anlamda günümüze kadar avcı-toplayıcı olmaya devam etmiştir.

· İnsan tarımını ultrasosyal böcek türlerinin geliştirdiği bazı benzer davranış biçimleri ile karşılaştırmak ve bu böcek türlerinin kolonilerini medeni insan toplumlarına benzetmek günümüzde oldukça yaygındır. Fakat yazarların da yaptığı gibi, bu karşılaştırmayı yapanlar, benzerlikler olmasına rağmen karşılaştırılan bu türler ve onların davranışları arasında büyük farklar olduğunu atlamaktadırlar. Genelde bu tarz karşılaştırmalar tarım ve tarıma bağlı insan toplumlarını meşrulaştırmak ya da “doğallaştırmak” gibi bir kasta sahiptir.

· Yukarıdakiler ile bağlantılı bir şey eko-sistemlerin karıncılar tarafından “domine” edilmesi ya da “dizayn” edilmesi iddiası ile ilgili de söylenebilir. Toplumsal böceklerin bulundukları eko-sistemlerin bir kısmı üzerindeki etkileri ne kadar büyük olursa olsun, bu türlerin etkisi insan toplumunun global düzeyde eko-sistemler üzerindeki etkisi ile karşılaştırılamaz (özellikle son endüstriyel formunda). Söz konusu türlerin doğası ve maruz kaldıkları koşullar da birbirleri ile karşılaştırılabilir değildir. Örneğin karıncalar ve diğer toplumsal böcekler nüfuslarını kontrol altında tutan avcılara sahiptirler. İnsanlar ise değil. Toplumsal böcekler teknolojiye sahip değilken insanlar gittikçe daha kompleks, ekolojik etkileri gittikçe büyüyen güçlü teknolojiler kullanmaktadırlar.

· Yazarların, insanların istisnai zekaları ve bilinçleri ile ilgili söyledikleri ise humanist ilerlemeci yanlarının bir başka ifadesidir. İnsanların zekaya sahip ve davranışlarını bilinçli bir şekilde kontrol edebilen yegane varlıklar olduğu doğru değildir. Ve insanların zekaları ve otokontrol mekanizmaları sınırsız değildir. Gerçekte bu kapasiteler oldukça kısıtlıdır ve tekno-endüstriyel toplumun, ortaya çıkardığı problemleri çıkarmayacak tarzda işlemesini sağlamak için yeterli değildir.

· Yazarlar makaleyi şöyle bitirmektedirler: “Sistemi aktif bir şekilde kontrol altına alamazsak ve onu insan merkezli amaçlara ve biyofizik sürdürülebilirliğe yönlendiremezsek sistem muhtemelen çökecektir.” Yazarların reformist hedeflerini bir kenara bırakırsak (yukarıda bunları yorumlamıştık), bir kez daha bir makalenin sonunda, makale boyunca söylenenlerle çelişmesine rağmen yanlış umutların ilan edildiğini görüyoruz. Ultrasosyallik bireylerin otonomilerini kaybetmelerine sebep oluyorsa ve uzun vadede gittikçe daha da karmaşıklaşan ve kendi dinamiklerine sahip olan bir topluma boyun eğmek zorunda kalıyorsak sistemin kontrolünü nasıl ele alıp onu başka amaçlara yönlendireceğiz? Genel olarak toplumsal bir sistemin gelişmesini kontrol etmek ve bilinçli ve kasıtlı bir şekilde yönlendirmek mümkün değildir.

· Son olarak, türler arasında dayanışan örümcekler örneği çok-düzeyli seçilimin ortaya çıkardığı dayanışmanın bir örneği değil, mutualizmin klasik bir örneğidir. Çok-düzeyli seçilim, prensip olarak, türün içindeki (aynı türe mensup bireyler arasındaki) ilişkileri ifade eder. Farklı türe mensup bireyler arasındaki ilişkiler de Darvinci seçilim ve türlerin genetik evrimini etkileyebilir mi? (Ya da onun etkisi altında kalabilir mi?) Mümkündür ve gayet olasıdır; fakat bu, grup seçiliminin şu anda anlaşıldığı düzeyden daha geniş bir kapsamda işlediği farklı bir fenomen olacaktır.

Antroposen’in Ultrasosyal Kökenleri

John Gowdy, Lisi Krall

Özet

İçinde bulunduğumuz jeolojik döneme Antroposen adı verilmiştir—insanların çağı. Bu makalede, Antroposen’in kökeninin 8.000 yıl önce başlayan tarım devriminde yattığını iddia ediyoruz. Uzak avcı-toplayıcı geçmişimizde insan psikolojisi ve kültürünün özel karakteristikleri bulunuyordu; fakat türümünüzün biyolojik etkileri bakımından tarım, benzersiz ve geri döndürülmez etkileri olan evrimsel bir kopuş anlamına gelmiştir. Tarıma geçişle birlikte insan toplumu, toplumsal doğal seçilimin ekonomik artık üretmesi için tasarladığı ve tek bir bütün olarak hareket eden bir süper-organizma gibi davranmaya başlamıştır. Çevresel koşulların izin verdiği yerlerde, erken insan tarım toplumları, birkaç toplumsal böceğin sergilediği özelliklerin aynısını göstermiştir: Patlayan nüfus, karmaşık ve ayrıntılı bir iş bölümü, kaynakların yoğun bir şekilde sömürülmesi, arazi genişlemesi ve süper-grubun hayatta kalması ve büyümesini grup içindeki bireyin refahından daha önemli gören bir toplumsal organizasyon. Benzer ekonomik güçler toplumsal böceklerde ve insanlarda ultrasosyalliğin arkasında yatmaktadır: İş bölümünün getirdiği artan üretkenlik, işleri büyük çapta yapmanın getirdiği artan getiriler ve üretken kaynakların sömürülmesi. Ultrasosyalliğin arkasındaki evrimsel mekanizmaları incelemek dünyadaki yaşamı destekleyen ekolojik sistemlerin sağlığını tehdit eden büyüme zorunluluğunun anlaşılmasına katkı yapacaktır.

“Günümüzde insanlık uyku halinde görülen fantezilerle gerçek dünyanın kaosu arasında sıkışmış bir uyurgezere benzemektedir. Akıl, her şeyi değiştiren o hadisenin tam yerini ve saatini aramakta, fakat bulamamaktadır. Taş Devri duyguları, Orta Çağ kurumları ve tanrısal bir teknolojiyle bir Yıldız Savaşları medeniyeti kurduk. Yolumuzu kaybetmiş bir şekilde oradan oraya savrulup sağı solu dağıtıyoruz. Varoluşumuz ve kendimize ve hayatın geri kalanına yönelik oluşturduğumuz tehdit yüzünden kafamız korkunç bir şekilde karışmış durumda.”

E. O. Wilson, 2012, The Social Conquest of Earth

1. Giriş: Ultrasosyallik ve İnsanoğlunun Laneti

İnsan türü ve gezegenin geri kalanı arasındaki ilişki bağlamında iki soru ön plana çıkmaktadır. İlk soru, insanlığın, dünyanın biyosferinde büyük bir rejim değişikliği tehlikesi oluşturacak ve insan medeniyetini tehdit edecek tarzda dünyanın biyofizik süreçlerini nasıl egemenliği altına aldığıdır? (Barkovsy et al. 2012) İkinci soru, yaklaşan felaket karşısında türümüzün neden uzun dönemde hayatta kalmamızı sağlayacak temel toplumsal dönüşümleri gerçekleştiremediğidir (Mukerjee, 2013)? Bu soruların cevaplarının türümüzün evrimsel tarihinin derinliklerinde yattığını söylüyoruz. İnsan türü olarak, ultrasosyal hale gelen bir avuç türden bir tanesiyiz. Ultrasosyallik, insanla birlikte, yüksek bir toplumsal organizasyon seviyesine erişmiş diğer türleri de kapsayan bir kavramdır. Campbell (1982)’nin ultrasosyallik tanımını kullanıyoruz:

Ultrasosyallik; tam zamanlı iş bölümü, kendileri gıda toplamayan fakat başkaları tarafından beslenen uzmanlaşmış bireyler, gıda kaynakları ve tehlikeler ile ilgili efektif bilgi paylaşımı ve kolektif savunma için kendini feda etmenin bulunduğu, en yüksek derecedeki toplumsal hayvan organizasyonlarını ifade eder. Bu seviyede organizasyona karıncalar, termitler ve bazı arkaik şehir devletlerindeki insan toplumları ulaşmıştır.

Tıpkı tarıma geçiş yapan birkaç sosyal böcek toplumu gibi insan toplumu da amacı ekonomik artık üretmek olan yekpare bir organizma gibi hareket etmeye başlamıştır. Bu değişim ile birlikte, orijinal olarak eusocial hale gelen 13-14 türün arasına katıldık. Bunlar arasında karıncalar ve termitler, özellikle tarım yapmaya başlamalarından sonra, ultrasosyal hale gelmişlerdir (E.O. Wilson, 2012, 136).¹ Ultrasosyallik sonunda bize insanlığın faydalandığı medeniyet ve maddi bolluğu getirmiştir fakat insan toplumunun artık-üretim için örgütlenmesi çözemediğimiz iki sorunu da beraberinde getirmiştir: Gezegenin biyofizik kaynaklarının sürdürülemez bir şekilde kullanılması ve günümüzün insan toplumlarının çoğunu karakterize eden toplumsal eşitsizlik. Eko-sistemleri domine etme karakteristiğini diğer sosyal böcekler ile paylaşıyoruz. İkinci karakteristik ise insanlara özgüdür. Ultrasosyalliğin farklı türlerde ortaya çıkışının sebepleri ve sonuçlarının anlaşılması konusunda evrimsel biyologlar büyük ilerlemeler kaydetmişlerdir. Bu bulgular, içinde bulunduğumuz soruna yönelik anahtar ipuçları sunabilir.

Çoğu jeoloğa göre 300 yıl önce Sanayi Devrimi ile ve arkeologlara göre ise insanın tarıma başlaması ve Holosen ile başlayan (Batter, 2013) içinde bulunduğumuz jeolojik döneme Antroposen ya da insanların çağı adı verilmiştir. Türümüz şu anda dünya gezegenin biyofizik süreçlerini domine etmekte ve dünyadaki geri kalan türlerin evrimsel sürecini etkilemektedir (Barnosky et al., 2012; Steffen et al., 2011). Antroposen çağında insanın Dünya gezegeni üzerindeki etkisi muazzamdır. İnsanlar Dünya üzerindeki memeli kütlesinin %50’sini oluşturmaktadır (yetiştirdiğimiz türler hesaba katılırsa bu oran çok daha büyük olmaktadır). Sanderson et al. (2022)’nin hesaplamasına göre dünya karasal biyosferinin %80’i doğrudan insan etkisi altındadır. Hannah et al. (1994)’ün tahminine göre dünyanın biyo-üretken yüzeyinin %36’sı insanların egemenliği altındadır. Net İlksel Üretim’in küresel çapta insanlar tarafından el konulan miktarı (HANPP – Human Appropriation of Net Primary Production), Vitousek et al. (1997)’nin ortalama senaryodaki tahminlerine göre toplam miktarın %20’sidir. Her halükarda, insanın dünyanın biyo-üretken kapasitesine el koyma oranı artmaktadır. İnsan nüfusu 1960’tan beri neredeyse 3’e katlanmıştır. Son 13 yılda nüfus artışı 1 milyar olmuştur (Habert et. al., 2010’daki HANPP çalışmalarının özetine bakınız). Eko-sistemleri domine etmek sosyal böcekler ile paylaştığımız bir karakteristiktir.

Antroposen çağının öznelliğini anlayabilmek için evrimsel tarihimizi anlamak önemlidir. Özellikle tarıma geçilmesi ile birlikte insan toplumunun evrimi kökünden değişmiştir: Hem insanın insan olmayan dünya ile ilişkisi, hem de insanlar arasındaki ilişkiler bakımından. Başka bir makalede (Gowdy and Krall, 2013) öne sürdüğümüz gibi, tarımla birlikte gelen nüfus patlaması –Neolitik Demografik Dönüşüm– bireylerden oluşan grupların bir süper-organizma olarak faaliyet göstermek üzere ekonomik olarak organize olduğu bir hadise olarak anlaşılabilir. Bu yazıda, insan toplumunun tarımla başlayan ultrasosyal devriminin bizi kaçınılmaz olarak Antroposen’e getirdiğini iddia ediyoruz.

İnsanların zeka ve bireysel davranışlarının bilincinde olmak bakımından eşsiz olduklarının farkındayız. Zeka ve kültür, insanların yeni teknolojiler ve esnek kültürler kullanarak, Pleistosen dönemindeki radikal iklim değişikliğine adapte olmalarını sağlamıştır (Richardson and Boyd, 2005). Benzer şekilde, tarıma geçildikten sonra insan zekası, fosil yakıtlar gibi diğer türlerin kullanamadığı kaynakların yeni teknolojiler ile kullanılmasını sağlamıştır. Ancan insan biricikliğine ve iradesine inancın, insanın toplumsal organizasyonunu sürükleyen evrimsel güçleri görmemizi engellediğini düşünüyoruz. Bu noktayı özellikle vurguluyoruz, çünkü ultrasosyalliğin insan iradesi üzerine getirdiği sınırlar göz ardı edilmiştir. Ultrasosyallik, insan toplumuna, yaklaşmakta olan felakete rağmen rota değiştirmeyi oldukça zor kılan bazı özellikler vermektedir. İnsan iradesinin olmadığını söylemiyoruz, fakat insan iradesin gücünün düşündüğümüzden çok daha az olduğunu söylüyoruz. Bireysel irade, toplumsal irade ile aynı şey değildir ve burada tartıştığımız ikincisidir.

Amaçlı İş Üzerine Düşünceler

 Amaçlı İş Üzerine Düşünceler¹

Theodore John Kaczynski

Daha önce notlarımda, modern insanın hayal kırıklığına ve duygusal problemlere bu kadar teşne olmasının sebebinin teknolojik toplumda evrimin onu adapte ettiği yaşama, yani avcı-toplayıcı yaşama kıyasla oldukça anormal bir hayat tarzına sahip olması olduğunu söylemiştim. Hala aynı fikirdeyim. Fakat bunu böyle söylemek modern toplumdaki hangi faktörlerin psikolojik sorunların en önemli kaynağı olduğu sorusunu hala açık bırakmaktadır. İki temel problemin, A) hayatta gerçek bir amaca sahip olmamak ve B) şahsi otonomiye sahip olmamak olduğu sonucuna vardım. Modern toplumda tatmin olmayan insanların çoğu için en önemli faktörün, uzak bir farkla, amaç yoksunluğu olduğunu düşünüyorum. Benim de dahil olduğum bazı bireyler içinse şahsi otonomiye sahip olmamak daha önemlidir. (Ancak bu iki problem birbirinden tamamıyla bağımsız değildir.)

Burada tartıştığımız konu amaç problemidir. Takip eden satırlarda kanıtlanmamış bir takım ifadelerde bulunacağım. Bu ifadelerin mutlak bir kesinlikle doğru olduğunu söyleyemem. Fakat yorucu olmamak adına kanıtlanmayan ifadeler için kullandığım “fikrimce,” “bence,” gibi kelimeleri kullanmayacağım. Ayrıca takip eden tartışma öncelikle erkekler ile ilgilidir. Bu tartışmanın kadınlara ne ölçüde uygulanabileceği konusunda emin değilim.

İnsanların çoğunun (kişiden kişiye az ya da çok değişmekle birlikte) tatmin edici bir hayat sürebilmek için amacı olan bir çaba içinde olması gerekir. Amaç kelimesine dikkat edin. Kişinin yaptığı şeyin basit bir oyun olmadığını hissetmesi gerekir. Bulmaca çözmek, örneğin, belirli bir çaba gerektirir, fakat tatmin edici bir hayatın temeli olamaz çünkü bulmaca çözmenin dışsal bir hedefi yoktur. Kişi yalnızca bir şey yapmış olmak için bulmaca çözer. Aynı şey oyunlar ve genel olarak eğlence için de geçerlidir. İhtiyaç duyulan şey, makul düzeyde çaba ve disiplin gerektiren, amacı olan bir iştir.

Modern toplumdaki insanların çoğu için (aşağı yukarı normal olan fakat zorunlu olarak tatmin edici bir hayat sürmeyen insanlar) duygusal problemlerin çoğunun rahatsız edici olmasının sebebi bu insanların gerçek bir amaca sahip olmamalarından kaynaklanmaktadır. Bir amaca sahip olan ve bu amaca ulaşmak konusunda başarılı olduğunu hisseden bir kişinin morali yüksektir ve kişinin morali yüksekse zorluklara (fiziksel ya da psikolojik) katlanmak kolaydır. Bir kişinin işleri iyi gidiyorsa ve kişi bu işin değerli olduğuna inanıyorsa suçluluk duyguları, cinsel problemleri ya da karısı ile ilgili problemleri kendisi için o kadar önemli olmayacaktır. Bu hislere, diğer zorluklarla birlikte gönül rahatlığı ile katlanacaktır. Fakat amacı olmayan bir insanın morali düşük olacaktır ve hayatında bir boşluk olacaktır. Problemleri üzerinde düşünüp duracaktır ve yüksek bir morale sahip olan insan için önemli gözükmeyen problemler bu kişiyi ciddi manada rahatsız edecektir.

Avcı-toplayıcı yaşam tarzında, işi motive eden en önemli amaç yaşamın zorunlu ihtiyaçlarını ve bazı minimum düzeydeki konforları temin etmektir. Özellikle gıda. Bu yaşam tarzını bilmeyen insanlar bu hayatı kötü (zavallı) bir hayat olarak görürler ve bu görüş için takip eden fikirleri öne sürerler: a) avcı-toplayıcıların işi monotondur; b) bu iş zeka gerektirmez; c) işin amacı tamamıyla maddidir ve bu sebeple “yüksek değerler”den mahrumdur ve tatmin edici değildir; d) işin sonucu elde edilenler (elde edilen gıda miktarı vb.) oldukça az miktardadır, bu sebeple avcı işini cesaret kırıcı olarak görmektedir; e) avcı günlük yaşamaktadır ve uzun vadeli bir amaca sahip değildir.

Uzun süre geçimlik seviyede yaşamının verdiği şahsi tecrübelerime dayanarak söyleyebilirim ki, bu argümanlar avcı yaşamının psikolojisini tamamıyla yanlış anlamaktan kaynaklanmaktadır. Burada asıl amacım avcı-toplayıcılığı bir yaşam biçimi olarak savunmak değildir. Ancak yukarıda a’dan e’ye kadar verilen argümanları birer birer tartışacağım çünkü bu tartışma, ilkel yaşamdaki iş ve modern dünyadaki iş arasındaki farkları ortaya sermemize olanak sağlayacak.

a) “Avcı-toplayıcıların işi monotondur.” Avcılığın kendisi tipik olarak monoton değildir (ancak bazı koşullarda monoton olabilir) ve belirli bir yerde sabit olarak çalışmaktansa doğa içerisinde hareketli olmayı gerektirir. Öte yandan, bazı avcıların işi gerçekten monotondur (meyve toplamak, kökleri kazmak, hayvan derilerini yumuşatmak gibi). Monotonluk ideal bir durum değildir, fakat (ona alışkın olan birisi için) monotonluk işin değerini ortadan kaldırmaz ya da işi tatmin edici olmaktan çıkarmaz.

Ormana ilk geldiğim günlerde kulübeme odun çekme ve odunları ateş yakmak için kesme işini monotonluğu yüzünden can sıkıcı bulmuştum. Ancak bu işe alıştım ve ormandaki hayat tarzından aldığım tatmine gerçek bir katkı yaptığını düşünüyorum. Bu, işi yaparken zevk aldığım anlamına gelmiyor. Ancak iş monoton olsa da, bir amacı olduğu için beni sıkmıyor. Ve çok sayıda odun kesmek bana belirli bir başarı duygusu veriyor—yeteneğim konusunda bir gurur DEĞİL (sakat olmayan herkes odun kesebilir), fakat işe yarayan bir şey yapığım hissi. “İşe yarayan” dediğimde soyut bir takım felsefi nosyonlardan ya da benzeri saçmalıklardan bahsetmiyorum. Bu işi bitirmek buna değiyor ve işi yarıyor çünkü kış için yakacak bir şeye sahip olmanın tek yolu bu. Yüksek miktarda paraya sahip olsaydım ve tutumlu olmak zorunda olmasaydım, kendi odunumu kendim kesmezdim. Bunun bir anlamı olmazdı. Buna ihtiyaç olmadığı halde odun kesmek herhangi bir tatmin duygusu vermezdi. Yani, zengin olsaydım, bu tarz amacı olan bir işin verdiği tatmin duygusunu kaçırmış olurdum.

Bunu matematik hakkındaki hislerimle karşılaştırmama izin verin. Matematikte herhangi bir pratik uygulaması olmayan problemler çözdüm. Pratik uygulamaları olsaydı da bir şey fark etmeyecekti. Herhangi bir mühendislik firması teorilerimi belirli bir amaç için kullansaydı dahi, bu teorilerin şahsi olarak bana, aileme ya da arkadaşlarıma bir faydası olmayacaktı.

Matematiksel araştırma farklı yönleri olan ilginç bir işti. Heyecan vericiydi. Bazı problemler entelektüel yetilerimi sonuna kadar kullanmamı gerektiriyordu ve zor bir problemi çözdüğümde oldukça yoğun bir ego tatmini yaşıyordum. Fakat yaşlandıkça işin amaçsızlığına yönelik bir his beni artan oranda rahatsız etmeye başladı. Bir teoriyi kanıtladıktan sonra arkama yaslanıp düşünür ve kendi kendime şunları söylerdim, “Ne yani? Bu bana ne fayda sağlayacak? Şimdi gidip bir başka problem üzerinde çalışacağım. Ne için?” Böylece sonunda matematikten sıkıldım.

Matematik, müzik (dinlemek, çalmak, bestelemek), okumak (hafif, ciddi, kurgu, inceleme), para koleksiyonu, televizyon–bunların hepsi sonunda can sıkıntısına çıkar. Yakacak için odun kesmek ise, amacı olan bir iş olduğu için, asla can sıkıntısına sebep olmaz.

Bir diğer örnek: Kar tavşanları için sürekli olarak aynı yerde avlandım. Bu çok zor bir iştir çünkü tavşanların genellikle oldukça dik yamaçlarda avlanması gerekir. İlk avların verdiği heyecan çoktan bitmişti. Ancak yine de tavşan avlamak hoşuma gidiyor (odun kesmekten daha fazla olduğunu söyleyebilirim) ve odun kesmek gibi tavşan avlamak da bana hala sağlam ve derin bir tatmin duygusu veriyor. Eğer etsiz kalmanın sebep olacağı gerçek ve fiziksel zorluk olmasaydı tavşan avlamaktan çoktan sıkılırdım.

b) “Avcı-toplayıcıların işi zeka gerektirmez.” Avcı yaşamının bazı yanları pek zeka gerektirmez. Başka bazı yanları ise zekamızın tüm kapasitesi ile kullanılmasını gerektirir. (İnsanoğlunun büyük beyni boş yere evrimleşmemiştir.) Ancak bu zeka modern toplum için önemli olan zekadan farklıdır. Organize toplumda en çok saygı duyulan ve en faydalı zeka türü soyut, sözlü ya da sembollerin maniple edilmesi ile ilgili zekadır. (Bu benim en güçlü olduğum zeka türüdür.) Avcı yaşamında en önemli olan zeka türü sezgisel zekadır çünkü gerekli olan bilgi ve yetenekler tam anlamıyla sözlü olarak ifade edilemeyen ve aktarılamayan türdendir.

Ortalama bir avcı-toplayıcının modern bir mühendisle aynı seviyede yetenek ve bilgiye sahip olduğu söylenebilir. Fakat bu yetenek ve bilgiler oldukça farklı türdendir. Ancak ortalama bir avcının ortalama bir modern insana göre çok daha organize ve faydalı yetenek ve bilgiye sahip olduğu söylenebilir. Çünkü günümüzdeki çoğu insan (ortalama teknisyenler de dahil olmak üzere) yalnızca sınırlı miktarda yetenek veya bilgi gerektiren işler yaparlar ve çok az sayıda insan işlerinin gerektirdiği dışında şeyler öğrenir.

Kitap Özeti ve İncelemesi II: Medeni İnsanın Sekiz Büyük Günahı – Konrad Lorenz

 

There is also an English version of this review in this blog. To reach it, click here.

Konrad Lorenz’in bu yazıda inceleyeceğimiz kitabı¹ bundan yaklaşık 50 sene önce, 1973 yılında çıkmış. Lorenz bu kitapta modern insan medeniyetinin ortaya çıkardığı ve aynı zamanda onu da tehdit eden sekiz büyük problemden bahsediyor. İnceleme sırasında da göreceğimiz gibi, aslında bu problemlerin hepsinin altında yatan temel faktör modern teknolojidir ve modern teknolojinin gelişmeye devam etmesi ile birlikte bu problemlerin günümüzde yoğunlaştıklarını ve daha yaygın hale geldiklerini görüyoruz.

1. Aşırı Nüfus

Organik yaşam, tıpkı bir baraj gibi, evrensel enerji akışının ortasına kurulmuştur. Yaşam biçimleri, negatif entropiden faydalanarak kendilerine enerji çekerler ve büyüyüp gelişirler. Büyümeleri ile birlikte enerji soğurma kapasiteleri de artar ve bu durum büyüme hızlarını da artırır. Bu tarz bir pozitif geri besleme mekanizmasının felaket ile sonuçlanmaması, bu pozitif geri besleme mekanizmalarının Doğa’da negatif geri besleme mekanizmaları ile dengelenmiş olması sayesindedir. Acımasız bazı fizik ve olasılık yasaları bu enerji soğurma ve büyüme eğilimini dengeler. Bu yasalar sayesinde canlılar ve eko-sistemler homeostatik bir denge kurarlar. Ancak insanoğlu teknoloji sayesinde bu kısıtları aşmakta ve negatif geri bildirim ile dengelenmeyen bir sürekli pozitif geri bildirim mekanizması ile nüfusunu sürekli artırmaktadır.

Aşırı nüfus insanların büyük kitleler halinde devasa şehirlerde yaşamasına sebep olur. İnsanoğlu sürekli olarak yüzlerce, binlerce kişi ile fiziksel bir yakınlık içerisinde olduğu bu tarz bir varoluşa adapte olmuş değildir. Modern insan, bu sebeple, yakından tanıdığı kişiler haricinde diğer insanları görmezden gelme eğilimindedir. Hatta birçok kişi ile sürekli ve yakın bir temas içinde bulunması kendi yakınlarına yönelik sevgi ve ilgisini dahi düşürür. Lorenz, insanların bu tarz doğal olmayan bir ortamda bulunmasını modern şehir insanın sergilediği bazı patolojik davranışların bir sebebi olarak görmekte. Lorenz, özel olarak, metropollerde gerçekleşen sebepsiz şiddet eylemlerinden bahsediyor. Çünkü hayvanlar üzerinde yapılan deneyler ve insanlar üzerine yapılan gözlemlerin de gösterdiği gibi kalabalık saldırganlığı artırır.

Lorenz, aşırı nüfusun, Doğa’nın katledilmesinin en önemli faktörlerinden biri olduğunu yeteri kadar vurgulamıyor. Milyarlarca insan için gerekli olacak konutların yapılması, onları besleyecek tarlaların açılması, ihtiyaç duydukları kaynakların temin edilmesi, kaçınılmaz bir şekilde, vahşi Doğa’nın yok edilmesini beraberinde getirmektedir.

Günümüzde birçok kişi, altmışlı ve yetmişli yıllarda hararetli bir şekilde tartışılan aşırı nüfus ile ilgili endişelerin yersiz olduğunun ortaya çıktığını, günümüzde böyle bir problem olmadığını düşünmektedir. Paul Ehrlich’in The Population Bomb kitabının çıktığı yetmişli yıllarda temel endişe, gelecek yıllarda gerçekleşecek nüfus artışı sebebiyle gıda kaynaklarının yetersiz kalacağı ve bunun küresel çapta kıtlıklara ve toplumsal çalkantılara sebep olacağı idi. Bilindiği gibi 1970 yılında 3,5 milyar olan insan nüfusu günümüzde 8 milyara dayanmıştır. Fakat bu durum aşırı nüfus probleminin ortadan kalktığı anlamına gelmemektedir. Tam da Lorenz’in vurguladığı gibi, insanoğlu, teknoloji sayesinde, Doğa’da var olan negatif geri besleme mekanizmalarını bertaraf ederek nüfusunu artırmaya devam etmektedir. Bu teknolojiler, daha verimli tohum çeşitlerinin yaygınlaşması, yapay gübre ve tarım ilaçlarıdır. Dolayısı ile bu problem Lorenz’in onu tanımladığı şekli ile günümüzde varlığını devam ettirmektedir: Doğal sınırların teknoloji sayesinde aşılması sebebi ile dengelenemeyen bir pozitif geri bildirim mekanizması. Fakat bu durum yalnızca belirli bir süre devam ettirilebilir ve Lorenz’in de söylediği gibi, Doğa’da bir şekilde dengelenmeyen pozitif geri bildirim mekanizmaları bir felaket ile sonuçlanır. Üstelik, bu kontrolsüz nüfus patlamasının vahşi şeyler üzerindeki olumsuz etkisi oldukça büyük olmuştur ve nüfusun artışının devamı bu etkileri daha da büyütecektir.

2. Çevrenin Yok Edilmesi

Bir eko-sistemi oluşturan türler arasında oldukça girift karşılıklı bağımlılık ilişkileri mevcuttur. Av ve avcılar birbirlerine bağlıdırlar. Eko-sistemler oldukça uzun zaman içerisinde evrimleşirler ve belirli bir dengeye ulaşırlar. Belirli eko-sistemlerin yok olmasına ya da radikal bir şekilde değişmesine sebep olan görece nadir hadiseler yaşansa da eko-sistemlerin evrimi türlerin evrimi gibi oldukça yavaş ilerler.

İnsan ise, teknoloji sayesinde, oldukça hızlı değişen bir eko-sisteme sahiptir.² Teknolojinin geometrik bir hızda gelişmesi insanın içerisinde yaşadığı ve faydalandığı eko-sistemlerde ani ve köklü değişimler gerçekleştirmesine sebep olur. Bu da eko-sistemlerin tahrip edilmesini doğurur. Lorenz burada insan medeniyetinin hem Doğa’da gerçekleştirdiği ani ve köklü değişimlerden hem de bu medeniyetin oluşturduğu yapay ortamın (şehirler, kırsal alan vb.) ani ve köklü bir şekilde değişmesinden bahsetmektedir. Lorenz, ani değişimlerin eko-sistemlerin sağlığı açısından oldukça zararlı olduklarını söylemektedir. Şehirler hem fiziksel hem demografik açıdan çok hızlı bir şekilde değişmektedir. Gündelik hayat rutinleri de (iş yapma biçimleri, boş zaman aktiviteleri vb.) bu hızlı değişimden payını almaktadır. Hızlı ve köklü değişimler insanlar arasındaki ilişkilere (aile yapısı, kadın erkek ilişkileri vb.) de yansımaktadır.

Lorenz şehirlerin estetiğine kitabında geniş bir yer ayırmakta ve teknolojinin gelişme hızının çevrede oluşturduğu hızlı değişimin insanın yaşadığı ortamın estetiğini oldukça olumsuz bir şekilde dönüştürdüğünü söylemektedir. Orta Çağ döneminin şehirlerini modern dönemde ortaya çıkan banliyöleşme eğiliminin sonuçları ile karşılaştırıyor ve ikincilerin estetik açıdan oldukça berbat olduklarını söylüyor. Lorenz’e göre bu estetik yoksunluğun sebebi değişimin hızında ve bu hızlı değişimi mümkün kılan seri üretimdedir. Şehirlerin modern zamanlarda yayılması kanser hücrelerinin yayılmasını andırmaktadır. İnsanın yaşadığı alanlar o kadar hızlı bir şekilde dönüşüme uğramaktadır ki, Doğa’nın uzun sürede ulaştığı denge, insanın oluşturduğu yaşam alanlarında artık yoktur. Lorenz, Doğa’da var olan estetiği de uzun sürede ulaşılan bu dengeye bağlıyor. Çünkü ancak bu şekilde fonksiyonel, sağlıklı bir bütünlük ortaya çıkmaktadır.

Doğa’nın kendiliğinden oluşan estetiğini yok eden insanoğlu, kendi yapay ortamında da oldukça berbat, estetikten yoksun bir ortamda yaşamak zorunda kalıyor. Lorenz, bu durumun, insandaki estetik ve moral duyguyu yok ettiğini söylüyor. Modern şehirler, üst üste istiflenmiş tek tip kafeslerin içerisine sıkıştırılmış milyonlarca insandan oluşur. Modern yaşam alanları, seri üretilmiş aynılıkları ile insanın bireyselliğini hiçe sayan ve sonunda boğan bir yapıya sahiptir. Böyle bir sefaleti yaşayan birey, aynı sefaleti yaşayan komşusundan kendisini izole etmek ister. Lorenz bu isteğin, kendi sefaleti ile yüzleşmekten kaçınma arzusundan doğduğunu söylüyor. Fakat bu istekte daha temel bir içgüdü söz konusu. Modern insan, her ne kadar hemen altında, üstünde, yanında ve karşısında da yaşasa, komşusundan kaçma eğilimindedir; çünkü hemen diplerinde yaşadığı bu insanlar aslında kendisine yabancıdır. Bu insanlar ne akrabalarıdır ne de birlikte küçük bir grubun parçası olarak anlamlı bir iş yaptıkları yakınlarıdır. Yakınlık ve akrabalık kavramları dahi hemen hemen ölmüştür, çünkü modern birey, kendisini umursamayan devasa bir organizasyonun değiştirilebilir bir parçası olarak temelde yalnızdır. Yapabildiği her pratik faaliyeti de böyle bir organizasyonun bir parçası olarak gerçekleştirebilir. Akrabalar ve arkadaşlar, temelde, boş zamanları öldürmek içindir. Bu sebeple, pratik olarak, modern birey yalnız ve izoledir.

Lorenz’in pozisyonu çevrecilik olarak özetlenebilir. Çevrecilik, vahşi Doğa’nın yok edilmesi ile bu durum “insanın eko-sistemini” olumsuz etkilediği ölçüde ilgilenir. Temel endişesi, Doğa’nın insan toplumlarına temiz hava ve su, atıkların dönüştürülmesi ve doğal kaynakların sağlanması gibi hizmetleri sürdürülebilir bir şekilde sunamayacak olmasıdır. Çevreciliğin vahşi Doğa’ya yönelik tutumu araçsalcıdır. Vahşi Doğa’yı kendi başına değerli bir şey olarak görmez. Lorenz hızlı teknolojik gelişmenin vahşi Doğa’da yol açtığı olumsuzlukları dile getiriyor, ancak temel endişesi bu durumun “insanın eko-sisteminde” yol açtıklarıdır. En fazla odaklandığı durum modern şehirlerin estetik zavallılığıdır. Bu konudaki tavrı, teknolojik gelişme o optimum eşiği aşmadan önce güya mükemmel olan o eski şehirleri, anıtları ve kültürel başarıları özlemle anan anti-endüstriyel humanistlere (Jacques Ellul, Lewis Mumford vb.) oldukça benzerdir. Bu kişilere göre, teknolojik gelişme belirli bir noktaya kadar, “insanileşme” adını verdikleri sürecin faydasına işliyordu. İnsanlığın estetik ve ahlaki duygularını inceleştirmesini sağlıyordu. Homo sapiens’i, onu insan yapan özelliklerinin daha da inceleşmesini ve gelişmesini sağlayarak diğer hayvan türlerinden ayırıyordu. Humanist anti-endüstriyalistlere göre, belirli bir optimum eşik aşıldığında teknolojik gelişme tam tersi bir etkiye sahip olmaya başladı. İnsanlığın estetik ve ahlaki duygularını körleştirmeye başladı. Şehirler eski güzelliklerini kaybetmeye başladı, insanlar şeylerin güzelliği ile değil pratik yanları ile ilgilenmeye başladılar, kaba ve çirkin popüler kültürün kurbanları haline geldiler, büyük şehirlerde yaşayan insanlar birbirlerini umursamaz oldular, anlamsız bir şiddete ve doğal olmayan acayip davranışlara daha yatkın hale geldiler.

Anti-endüstriyel humanizmin insanlığın eski kültürel başarıları ile ilgili özlemleri romantik bir nostaljiden fazlası değildir. Ve temel endişeleri (“insanileşme” süreci: insanların estetik ve ahlaki yönlerinin gelişmesi ile daha da fazla insanlaşmaları) ilerlemeci yanlarını ortaya çıkarmaktadır. “İnsanileşme” denilen şey sonuçta, insanın kültürel bir koşullandırmaya tabi tutularak “geliştirilmesi” ve vahşi doğasının boğulup boyunduruk altına alınmasıdır. Bu rüyayı, insanları makineler ile bütünleştirmek, genlerini mühendisliğe tabi tutmak ya da insanı aşmayı hedeflediğini iddia eden diğer trans-humanist saçmalıklardan ayıran şey nedir? Bunlar nitelik olarak aynı şeylerdir. Teknoperverler ve humanist anti-endüstriyalistler, insanı, kendi doğal karakterinde eksik ve tamamlanmamış bir varlık olarak, kültürel aletler ile geliştirilmesi gereken bir varlık olarak görürler. İkisinin de hedefi insanı yapay yollarla “geliştirmektir.” Bu tuzağa düşmekten insanın vahşi doğasını referans noktası alarak kaçınabiliriz: Doğa’nın (evrimsel süreç) bizi uzun göçebe avcı-toplayıcı varoluşumuz sırasında şekillendirdiğinin üzerine başka bir “geliştirme” yapay bir şekilde kondurulamaz.

Lorenz Sanayi Devrimi’nden beri gerçekleşen gelişmelere odaklanmaktadır. Fakat “insanın eko-sisteminde” (insanların yaşadığı yapay çevre) ortaya çıkan bozulmaya baktığımızda, en az tarım devriminden ve insanların yerleşik hayata geçmesinden beri bu bozulmada niteliksel bir sıçrama yaşanmamıştır. İnsanlar tarım ile birlikte yerleşik hayata geçtiklerinden beri evrimsel olarak adapte olmadıkları doğal olmayan ortamlarda yaşamaktadırlar. Bu yapay ortamlar, ortaya çıktıklarından itibaren, küçük ölçekli doğal insan gruplarına kıyasla oldukça kalabalık olmuşlardır, Doğa’nın estetiğini bozmuşlardır, insanları hijyenik olmayan ve salgın hastalıkların yayıldığı koşullara mecbur etmişlerdir, onları katı toplumsal hiyerarşilere bölmüşlerdir ve insanın doğasının kendiliğinden ifadesini çeşitli mekanizmalar ile kısıtlamaya çalışmışlardır. Elbette, teknolojinin gelişmesi ile birlikte, neredeyse tüm bu alanlarda gidişat daha da kötü hale gelmiştir. Lorenz’in de söylediği gibi, Sanayi Devrimi ile birlikte bu yapay ortamların yayılması kanser hücrelerini andırır bir hale gelmiştir. Fakat bu durum, insanların estetik ya da ahlaki duygularını kaybetmesi ile gerçekleşen bir zihni değişimin sonucu ortaya çıkmamıştır. Bunun sebebi, basitçe, insan toplumlarının Sanayi Devrimi’nden beri çok daha büyük enerji ve maddi kaynaklara sahip olmasıdır. Bu sebeple daha hızlı bir şekilde büyümekte ve vahşi alanları gittikçe artan bir hızda yapay alanlara dönüştürmektedirler. Gittikçe daha fazla sayıda insanı dar bir alanda kıstırmakta ve onları daha katı bir şekilde vahşi Doğa’dan soyutlamaktadırlar. Bu sebeple insanlar evrimleştikleri koşullardan gün geçtikçe daha da uzaklaşan koşullarda yaşamak durumunda kalmaktadırlar. Bu her ne kadar öznel bir değerlendirme olsa da, günümüzdeki yapay ortamların eski örneklerine kıyasla estetik değerlerini kaybetmelerinin nedeni temelde bu durum olabilir. Estetik duygumuz da uzun göçebe avcı-toplayıcı varoluşumuz sırasında evrimleşmiştir. Bu sebeple estetik duyarlılıklarımızın Doğa’nın seslerine, kokularına ve manzaralarına adapte olmuş olması beklenir. Eskinin şehirlerinde ve kasabalarında vahşi Doğa’nın varlığı hissediliyordu. Bu alanlar Vahşi Doğa ile çevrelenmişti ve sakinleri onu hissedebiliyor ve hatta belirli bir dereceye kadar tecrübe edebiliyorlardı. Vahşi Doğa’ya yürüme mesafesindeydiler ve ondan modern büyük şehirlerin sakinleri kadar izole edilmiş değillerdi.